ΑΡΘΡΑ
Το κυρίαρχο κράτος και ο κυρίαρχος άνθρωπος
Της Κοραλίας Τιμοθέου*
Η νέα κοπέλα ήρθε κλαίγοντας. Ήθελε να την ξεματιάσω γιατί η μάνα του φίλου της την καταράστηκε και όλα της πήγαιναν στραβά.
Όσο κι αν δεν το παραδεχόμαστε – λίγο ή πολύ, συχνά ή σπάνια – κατά καιρούς εκχωρούμε την εξουσία και τη δύναμή μας σε τρίτους.
Είτε αφηνόμαστε εντελώς, έρμαια των φθονερών υποβολών τους, είτε επιτρέπουμε στην αμφισβήτηση να εισχωρήσει έστω και λίγο στο μυαλό μας και να κλονίσει την πίστη που έχουμε στον εαυτό μας.
Αυτό που συμβαίνει τότε δεν είναι βέβαια ότι μας έχουν κάνει μάγια ή ότι επιδρούν πάνω μας υπερφυσικές δυνάμεις που κατέχουν κάποιοι, αλλά ότι με κλονισμένη την αυτοπεποίθηση και με την αμφιβολία ριζωμένη στο υποσυνείδητο, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, σηκώνουμε τα χέρια ψηλά και τρεπόμαστε σε άτακτη φυγή. Παραιτούμαστε από την ευθύνη μας για τον εαυτό μας. Αφηνόμαστε σε εξωτερικές επιδράσεις.
Όλο αυτό είναι άλλωστε ένα υπέροχο άλλοθι για να αποποιούμαστε την ευθύνη για τα στραβά που μας συμβαίνουν. Εν τέλει όμως κανείς δεν πρόκειται και δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματά μας για μας. Κι αυτό γιατί το δώρο της ελεύθερης βούλησης, που χαρίστηκε σε όλους μας, επιτάσσει ότι εμείς και μόνο εμείς είμαστε κυρίαρχοι του εαυτού μας. Βέβαια, από τη στιγμή που παραδεχόμαστε ότι μόνο εμείς είμαστε σε θέση να διορθώσουμε τις στραβάδες μας, τότε θα πρέπει – δυστυχώς ή ευτυχώς – να παραδεχτούμε ότι εμείς και μόνο εμείς τις δημιουργήσαμε εξ αρχής. Σωστά; Ακόμα κι αν άθελα μας αφήσαμε να συμβούν διότι υποσυνείδητα επιλέξαμε να εκχωρήσουμε την (αυτό)κυριαρχία μας σε κάποιον άλλο.
Ο κυρίαρχος ενήλικας δεν αποποιείται την κοινωνική του υπευθυνότητα. Είναι υπεύθυνος για όσα του συμβαίνουν, για όσα πράττει ή παραλείπει να πράξει. Φέρει την ευθύνη όταν γίνεται θύτης αλλά και όταν παραμένει για πολύ καιρό θύμα – με ελαφρυντικό την άγνοια της αυτοκυριαρχίας του.
Οπότε, λοιπόν, σε ξεματιάζω κοπελιά μου είτε επειδή εσύ πιστεύεις ότι έχω τη δύναμη να το κάνω, μου δανείζεις για λίγο την εξουσία σου, δεν κάνω κατάχρηση και σε διαβεβαιώνω ότι σου την επέστρεψα ανανεωμένη – και αυτό πολλές φορές αρκεί! Είτε γιατί σου εξήγησα όλα αυτά περί αυτό(κυριαρχίας) και κατάλαβες την λογική τους. Στην πρώτη περίπτωση βέβαια εξακολουθείς να με έχεις λίγο ανάγκη και μπορεί να έρχεσαι κάθε τόσο για βοήθεια. Ωστόσο αυτό δεν είναι παρά ένα μεταβατικό στάδιο μέχρι να (ξανα)αναλάβεις τα ηνία. Είναι σε κάποιο βαθμό θεμιτό αφού είναι ωραίο να αλληλοβοηθιόμαστε μέχρι να δυναμώσουμε αρκετά ώστε να κάνουμε το βήμα μόνοι μας. Στη δεύτερη περίπτωση έχεις πλέον τη δύναμη και αναλαμβάνεις την ευθύνη, τον έλεγχο και την εξουσία του εαυτού σου – δεν χρειάζεσαι πια κανένα.
Ο κυρίαρχος άνθρωπος λοιπόν αναλαμβάνει την ευθύνη για τον εαυτό του, όχι μόνο νομικά ή λεκτικά, αλλά ουσιαστικά. Το πιστεύει και το πράττει ή τουλάχιστον εργάζεται προς αυτό χωρίς την ψευδαίσθηση του «από-μηχανής-θεού» σωτήρα. Ο κυρίαρχος άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι όλα όσα χρειάζεται τα έχει ήδη μέσα του, αρκεί πρώτα να τα αναγνωρίσει και μετά να βρει τον τρόπο να τα αντλήσει και να τα αξιοποιήσει. Είναι απλό αλλά όχι πάντα εύκολο. (Πολλές φορές τα απλά είναι δύσκολα και τα μπερδέματα αποτελούν ευκολότερες λύσεις.)
Το ίδιο δεν ισχύει και με το κράτος; Ποιο κράτος είναι κυρίαρχο;
Κυρίαρχο είναι το κράτος που δεν περιμένει βοήθεια από κανένα. Δεν περιμένει τις συνθήκες να είναι ευνοϊκές και τα άστρα να ευθυγραμμιστούν. Δημιουργεί προϋποθέσεις, συμμαχίες, πλεονεκτήματα και τα αξιοποιεί την κατάλληλη στιγμή. Ψάχνεται, μελετά και ενεργεί προληπτικά. Εργάζεται ακούραστα ώστε να αυξήσει την αξία του για τους πολίτες και τους συμμάχους του και την εξαργυρώνει τη στιγμή που βρίσκεται στο ζενίθ της. Δεν εκχωρεί τη δύναμη του σε κανένα. Δεν κλαψουρίζει για να το λυπηθούν. Δεν περιμένει κανένα να το ξεματιάσει.
Σε ώρες ανάγκης, το κυρίαρχο κράτος είναι αυτάρκες. Όχι μόνο δεν αφήνει τα στρατηγικά του αποθέματά σε τρόφιμα, ενεργειακούς και δημοσιονομικούς πόρους στην τύχη αλλά έχει λεπτομερές και εφικτό Πλάνο Β’ ώστε να μην παραλύσει ως κράτος, ως κοινωνία. Αν τελειώσουν τα σιτηρά έχουμε υποκατάστατα που να μπορούμε να παραγάγουμε εγχώρια; Ποιος, πού, πώς; Μπορεί να μην έχουμε πετρέλαιο και το φυσικό μας αέριο να μην είναι άμεσα εκμεταλλεύσιμο αλλά - ευτυχώς - έχουμε ήλιο!
Μπορεί όμως ένα κράτος να είναι κυρίαρχο, αν δεν έχει κυρίαρχους πολίτες;
Μήπως να ξεκινούσαμε από εκεί;